Έχετε αναρωτηθεί ποτέ αν θα μπορούσατε να αισθανθείτε συμπόνια απέναντι στον ίδιο σας τον εαυτό; Συνήθως όταν κάποιος φίλος μας πονάει, βιώνει κάποια αποτυχία ή δυσκολεύεται σε κάτι, έχουμε την τάση να του δείχνουμε συμπόνια στην προσπάθειά μας να τον βοηθήσουμε να αισθανθεί καλύτερα. Τον αντιμετωπίζουμε με επιείκεια, τον βοηθάμε να δει τα θετικά της κατάστασης και τον στηρίζουμε με το να του προσφέρουμε αυτό που τυχόν έχει ανάγκη. Άραγε όταν εμείς οι ίδιοι πονάμε δείχνουμε την ίδια συμπόνια στον εαυτό μας;
Η αυτο-συμπόνια είναι ένας πολύ νέος όρος της ψυχολογίας και μελετήθηκε από την ψυχολόγο Kristin Neff. Η ίδια στην προσπάθειά της να ορίσει την αυτο-συμπόνια καταλήγει ότι είναι μια έννοια που αποτελείται από τρία βασικά συστατικά: την ευγένεια απέναντι στον εαυτό, την αποδοχή της ανθρώπινης φύσης και την ενσυνειδητότητα.
Η ευγένεια απέναντι στον εαυτό ουσιαστικά σημαίνει να δείχνουμε κατανόηση στον εαυτό μας όταν δυσκολεύεται και να του φερόμαστε ευγενικά, κι όχι να αυτομαστιγωνόμαστε με αρνητική κριτική και αυστηρότητα. Το δεύτερο συστατικό αναφέρεται στην αποδοχή ότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε θνητοί και ατελείς, αισθανόμαστε πόνο και περνάμε δυσκολίες.
Δεν είμαστε οι μόνοι που αισθανόμαστε θλίψη. Επομένως, είναι ανθρωπίνως αδύνατο να μην βιώνουμε αρνητικά συναισθήματα, καθώς είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης. Τέλος, η ενσυνειδητότητα αναφέρεται στην αποδοχή και την επίγνωση των συναισθημάτων μας στο παρόν, έτσι ακριβώς όπως είναι, χωρίς ούτε να τα υποτιμάμε και να τα καταπιέζουμε αλλά ούτε να ταυτιζόμαστε με αυτά και να υπερβάλλουμε.
Συχνά, όταν μας συμβαίνει μια αποτυχία, ένα θλιβερό γεγονός, όταν αισθανόμαστε λυπημένοι κι αδύναμοι έχουμε την τάση να θυμώνουμε με τον εαυτό μας για αυτό. Αυτό που λέμε στον εαυτό μας είναι φράσεις του τύπου «Δεν μπορεί να σαι τόσο ανίκανος!», «Ποτέ δε θα τα καταφέρεις» ή «Κοίτα πόσο αδύναμος είσαι». Ο λόγος που συχνά επαναλαμβάνουμε τέτοιου είδους σκέψεις στο μυαλό μας είναι γιατί έχουμε την πεποίθηση ότι θα μας βοηθήσουν να αλλάξουμε την κατάσταση. Όμως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει, διότι όσο πιο πολύ προσπαθούμε να τιθασσεύσουμε τα δυσάρεστα συναισθήματά μας, τόσο εκείνα θεριεύουν αντί να ηρεμούν.
Οι επικριτικές αυτές σκέψεις, λοιπόν, μας αποδυναμώνουν. Με το να παλεύουμε με τον ίδιο μας τον εαυτό που πονάει, του προσφέρουμε κάθε άλλο παρά αυτό που χρειάζεται εκείνη την στιγμή. Τα αρνητικά συναισθήματα αυξάνονται, νιώθουμε άγχος καθώς προσπαθούμε να γίνουμε κάτι που δεν είμαστε. Συνεπώς, δε θα μπορέσουμε να ικανοποιήσουμε τον «απαιτητικό» εαυτό μας σε μια τέτοια στιγμή. Αν, από την άλλη, αποδεχτούμε ότι αποτύχαμε σε κάτι, ότι βιώνουμε θλίψη για το δύσκολο που μας συνέβη σαν να είναι κάτι ανθρώπινο (ποιος άνθρωπος δεν βιώνει αποτυχίες, δεν αισθάνεται ευαλωτότητα ή λύπη), κατευθείαν το άγχος μας μειώνεται και δεν προσπαθούμε να γίνουμε κάτι άλλο περα από αυτό που εκείνη την στιγμή είμαστε.
Δοκιμάστε την επόμενη φορά που θα αισθανθείτε δυσάρεστα συναισθήματα να δείτε τι είναι αυτό που σας δυσκολεύει, να αποδεχτείτε αυτό που νιώθετε χωρίς να προσπαθείτε να το αλλάξετε. Παρατηρήστε τον τρόπο που μιλάτε στον εαυτό σας και μειώστε την αυτο-κριτική. Ακόμη, δείτε ποιες είναι οι ανάγκες σας και τι θα σας έκανε να αισθανθείτε καλύτερα. Αν αντιληφθείτε ότι είναι ιδιαίτερα δύσκολο για σας να το κάνετε αυτό κι έχετε γεμίσει το νου σας με αρνητικές σκέψεις «αυτο-μαστιγώματος», μη διστάσετε να επισκεφτείτε ειδικό. Η ψυχοθεραπεία έχει βρεθεί ότι καλλιεργεί κι ενισχύει την ικανότητα του ανθρώπου να συμπονεί τον εαυτό του.
Κλείνοντας, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η αυτοσυμπόνια δεν πρέπει να συγχέεται με άλλες έννοιες όπως η υπερεπιείκεια απέναντι στον εαυτό ή η αυτο-λύπηση.
Κυριακή Φωτιάδου Συμβουλευτική Ψυχολόγος
Πηγές:
- http://self-compassion.org Neff, K. (2013) The Space Between Self-Esteem and Self Compassion:
- https://www.youtube.com/watch?v=IvtZBUSplr4 Neff, K. (2016)The Science of Self-Compassion:
- https://www.youtube.com/watch?v=y0gtnOXAp-U
