Η ιδέα της μετενσάρκωσης είναι αρχαιότατη και παγκόσμια. Ως ιδέα θεμελιώνει μυστήρια, παραδόσεις, και θρησκείες. Η μετενσάρκωση μαζί με το κάρμα, αυτοί οι δύο μέγιστοι εσωτερικοί νόμοι, υπήρξαν δύο από τις σπουδαιότερες εξαγγελίες του Θεοσοφικού Κινήματος στη Δύση του 1875.
Οι δύο νόμοι, της Δικαιοσύνης και της Περιοδικότητας, όντας οι μοχλοί που κινούν την εξέλιξη της Ζωής, όταν κατανοηθούν, μεταβάλλουν τον άνθρωπο σε κυβερνήτη της προσωπικής του ζωής. Ο άνθρωπος αποφασίζει και επιλέγει καθώς αρχίζει να διακρίνει τις διαφορές ανάμεσα στο παρόν και το μέλλον, στο πεπερασμένο και το αιώνιο. Η γνώση του νόμου του δίνει τη δυνατότητα να πιάσει στα χέρια του το πηδάλιο της ατομικής του ύπαρξης και διαμορφώνοντας τις συντεταγμένες της ατομικής του πορείας, να αρχίσει να συντονίζεται με τον σκοπό της παγκόσμιας εξέλιξης.
Ο κύκλος είναι σύμβολο παγκόσμιο και συμπαντικό. Βρίσκεται ανατυπωμένο μέσα στη φύση από το σχήμα του ανθρώπινου κυττάρου έως το σφαιρικό σχήμα των άστρων και των ήλιων του ουράνιου στερεώματος. Ο ουροβόρος όφις, σύμβολο της αρχής της περιοδικότητας και της επαναφοράς στα ίδια, ανατυπώνει και συμβολίζει τέλεια τη θεμελιώδη διαδικασία της εκδήλωσης. Η ίδια διαδικασία ανατυπώνεται και στον μικρόκοσμο, τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος παρουσιάζεται περιοδικά πάνω στη γη και έτσι διαμορφώνει εμπειρίες που είναι οι κατακτήσεις του από το επίπεδο του φυσικού κόσμου. Η περιοδική παρουσία του ανθρώπου πάνω στη γη λέγεται μετενσάρκωση, παλιγγενεσία, μετοικεσία.
Η παγκόσμια εσωτερική διδασκαλία, η αρχαία σοφία, ήταν καλυμμένη με το πέπλο της προκατάληψης, της δεισιδαιμονίας και του υλισμού για πολλά χρόνια στη Δύση. Το έργο του Θεοσοφικού Κινήματος ήταν να ανασηκώσει το πέπλο της λήθης και να ανανεώσει την αιώνια σοφία που ονόμασε Θεοσοφία. Με γραπτό και προφορικό λόγο υπενθύμισε στον άνθρωπο της Δύσης ότι ο ίδιος είναι μια μονάδα απορροής από την Παγκόσμια Συνειδητότητα, που εμπίπτοντας στο σύμπαν μαζί με μυριάδες άλλες, μεταφέρει, ενεργοποιεί και αποτυπώνει πάνω στις διαφοροποιημένες εκφράσεις της Συμπαντικής Ιδέας, τις εγγενείς λανθάνουσες θείες δυνάμεις του. Αυτό ονομάζεται «το ταξίδι του προσκυνητή» – έτσι ονομάζεται ο κύκλος της μονάδας στο σύμπαν - με τελικό στόχο την επιστροφή της αυτό-συνειδητοποιημένης μονάδας στο αρχικό κέντρο εκπόρευσής της.
Διαμέσου αυτού του κύκλου, η μονάδα-άνθρωπος προσλαμβάνει ποικίλες εμπειρίες που πληρούν με γνώση την ύπαρξή της, μια γνώση που την αναγκάζει προοδευτικά να αποστασιοποιείται από τα κατώτερα-τα υλικά- και να εκτιμά τα ανώτερα-τα πνευματικά. Σε τούτη την εξελικτική διαδικασία, οι νόμοι του κάρμα και της μετενσάρκωσης είναι οι συμπαραστάτες και οι αρωγοί της φυσικής, νοητικής και πνευματικής εξέλιξης του προσκυνητή.
Η Δικαιοσύνη (κάρμα) ανακόπτει κάθε δράση που την αντιστρατεύεται φέρνοντας δοκιμασία και πόνο ή ανταμοιβή σε όποιον τη σέβεται και την εφαρμόζει. Ενώ η μετενσάρκωση – ο νόμος των κύκλων – δίνει περιοδικά την ευκαιρία της επανάληψης έως ότου ο άνθρωπος κατανοήσει ότι ο ζυγός της δικαιοσύνης ισορροπεί όταν το προσωπικό αντικαθίσταται από το συλλογικό, όταν το «εγώ» γίνεται «εμείς». Η αποστασιοποίηση από τα γήινα πραγματοποιείται μέσω της οδυνηρής διαδικασίας της απώλειας προσώπων και πραγμάτων με τα οποία ταυτιζόμαστε απόλυτα, επειδή λησμονούμε ότι είναι προσωρινά. Αυτές οι πλάνες γίνονται οι αιτίες της επιστροφής μας στη γη. Ενώ η απαλλαγή μας από την πλάνη και τη ματαιότητα των πεπερασμένων, διανοίγει την ατραπό της ανιδιοτέλειας και της θυσίας για το σύνολο της ζωής. Και μόνο τότε μπορεί να σταματήσει η μετενσάρκωση σε φυσικό σώμα.
Οι νόμοι του κάρμα και της μετενσάρκωσης, αν κατανοηθούν, γίνονται τα στηρίγματα της ανθρώπινης συνειδητοποίησης και προόδου. Η γνώση τους μας δίνει την κατανόηση για τον καθημερινό μας μόχθο, τις απώλειες και τις ταπεινώσεις που δεχόμαστε αλλά και για οτιδήποτε καλό απολαμβάνουμε στη ζωή μας.
Ο Πυθαγόρας είχε το χάρισμα να αναθυμάται τους προηγούμενους βίους του. Όμως έλεγε πως η ψυχή φτάνει μέχρι την ανάμνηση της παλιάς σάρκωσης μόνο για εκείνους που εξαγνίστηκαν. (1)
Αναζητώντας, πολλές φορές, τον μίτο των μετενσαρκώσεών μας ώστε να μάθουμε ποιοί ήμασταν στο παρελθόν, θα πρέπει να προστρέξουμε στα λόγια του Βούδδα, που λέει:
«Αυτό που είμαστε είναι το αποτέλεσμα αυτού που σκεφτήκαμε. Αυτό που είμαστε είναι θεμελιωμένο στις σκέψεις μας και σχηματισμένο από τις σκέψεις μας. Αν ένας άνθρωπος μιλάει και δρα με αγνή σκέψη, η ευτυχία τον ακολουθεί σαν την σκιά του που ποτέ δεν τον αφήνει.». (2)
Η αιτία που δεν θυμόμαστε ή αγνοούμε εντελώς τον τροχό των μετενσαρκώσεων, είναι γιατί σε κάθε νέα γέννηση σχηματίζεται νέο φυσικό και αστρικό σώμα καθώς και νέος εγκέφαλος. Τη διαδικασία του σχηματισμού των νέων σωμάτων και οργάνων, ο Πλάτωνας συμβολίζει με τον ποταμό Αχέροντα που βρίσκεται στο πεδίο της Λήθης, στον κόσμο του Άδη. (3) Εκεί υπάρχουν δύο βρύσες κατά τους Ορφικούς. Η μια βρύση είναι η Μνημοσύνη και η άλλη η Λησμοσύνη. Ανάλογα με τα αμαρτήματα που την βαραίνουν ή όχι, η ψυχή πίνει από την ανάλογη βρύση. Η λησμονιά είναι αποτέλεσμα της εγωιστικής και συνεπώς αμαρτωλής δράσης του ανθρώπου. Αντίθετα οι εξαγνισμένοι από τους ρύπους του εγωισμού και της ιδιοτέλειας πίνουν από τη βρύση της Μνημοσύνης.
Οι γιόγκι λένε ότι ο άνθρωπος μπορεί να ανατρέξει στους προηγούμενους βίους του, μόνον όταν τελειωθεί μέσα από σκληρή πειθαρχία και έλεγχο αναχαιτίσει κάθε επιθυμία για αισθησιακή απόλαυση, προσκόλληση στα πεπερασμένα και διάσπαση του νου. Όσο υπάρχει ταραχή στα σώματα που συνθέτουν την ύπαρξή μας και επομένως ο νους δεν ηρεμεί, καμία ανώτερη ιδέα και κανένα αρχείο από το αιτιατό δεν μπορεί αψεγάδιαστο να περάσει στην προσωπικότητα. Τα όσα λέγονται για τις προηγούμενες ενσαρκώσεις δικές μας ή άλλων, είναι συνήθως προσωπικές επιθυμίες υλοποιημένες σε εικόνες που ψαρεύονται από το αστρικό πεδίο. Όσο υπερισχύει η προσωπικότητα με τα πάθη και τις αδυναμίες της, επικοινωνία και πρόσβαση στη σφαίρα των αρχείων δεν είναι δυνατή.
Με στόχο την εξέλιξη που είναι η ενότητα και η αδελφότητα των μονάδων και η επιστροφή τους στην αρχική ομοιογένεια, κάθε ενσάρκωση είναι μια προσπάθεια για να καταστείλει τις αντιπαραθέσεις που δημιουργούνται από τη χωριστικότητα των ανθρώπινων εγώ. Η παρούσα ενσάρκωση είναι η συνισταμένη όλων των προϋπάρξεών μας. Οι τάσεις, τα ταλέντα, οι ικανότητες, οι αδυναμίες, τα ελαττώματα, οι συμπάθειες και αντιπάθειες αρκούν να αποδείξουν στον ερευνητή ότι ο άνθρωπος δεν γεννιέται μόνο μια φορά. Η μετενσάρκωση δικαιολογεί την ωριμότητα και τη σοφία που υπάρχει έμφυτη με μερικούς ανθρώπους από τη μικρή ήδη ηλικία. Δικαιολογεί το ταλέντο ή την ιδιοφυία που παρουσιάζεται σε παιδιά και εφήβους. Η ικανότητα για την κατανόηση και την αφομοίωση μιας αλήθειας ή μιας ιδέας που ακούει για πρώτη φορά ή η δυνατότητα της γενίκευσης με βάση μια και μόνη εμπειρία, είναι σημάδια παλαιότητας της ψυχής, η οποία έχει περάσει πολλές γήινες ζωές για την εκπαίδευσή της. (4)
Η καθημερινή ζωή μας κυλάει ανάμεσα στον ύπνο και το ξύπνημα και είναι ένας κύκλος που ανατυπώνει τον παγκόσμιο. Κάθε πρωί ξυπνώντας γνωρίζουμε ότι είμαστε οι ίδιοι, αν και δεν θυμόμαστε με ακρίβεια ή και μερικά εξ αυτών καθόλου, τα γεγονότα που μεσολάβησαν στη ζωή μας από τη γέννησή μας έως σήμερα. Όμως ένα εντυπωσιακό γεγονός στη ζωή μας καταγράφεται γερά στη μνήμη μας και η αναθύμισή του ξυπνάει όλη την ιστορία του και τα ανάλογα συναισθήματα. Με έναν παρόμοιο τρόπο, κάτι που έχει δομηθεί γερά σε προηγούμενες ζωές μας, παραμένει σαν στοιχείο-εικόνα στο αρχείο-υποσυνείδητό μας. Αυτό είναι που αφυπνίζεται και εκδηλώνεται ως τάση, ταλέντο, ιδιαίτερη ικανότητα, χάρισμα, προτέρημα και ελάττωμα, όταν παρουσιαστούν ανάλογες προς αυτή την ήδη υπάρχουσα εικόνα, καταστάσεις. Η διαφορά είναι ότι στη νέα μετενσάρκωση, που είναι ένα νέο ξύπνημα στη φυσική ζωή, δεν θυμόμαστε πώς, πότε και γιατί σχηματίστηκαν αυτές οι εικόνες. Όμως οι αιτίες υπάρχουν, έχουν δημιουργηθεί από εμάς τους ίδιους. Είναι αποτελέσματα δικών μας επιθυμιών και δράσεων είτε θετικών είτε αρνητικών και η δύναμή τους ως τάση κατευθύνει την προσωπικότητα σε κάθε νέα της ενσάρκωση.
Η ενσάρκωση της ψυχής μέσα σε ένα αστρικο-φυσικό σώμα είναι ο μοναδικός τρόπος εκπαίδευσης του ανθρώπου, καθώς μέσω των κυκλικών του επαναφορών αναγκάζεται να μάθει όσα του είναι χρήσιμα για τη νοητική και πνευματική του πρόοδο. Ο νόμος των Κύκλων υποστηρίζεται από τον νόμο της Δικαιοσύνης ή του Κάρμα, που επιβάλλοντας την προσαρμογή του ανθρώπου προς το Θείο Αρχέτυπο, τον βοηθάει να στραφεί προς την ανώτερη φύση του. Παράλληλα η Ιεραρχία της Συμπόνιας, αρωγός σοφίας και πρότυπο θυσίας, καθοδηγεί την ανθρωπότητα μέσω θρησκείας, εσωτερικής διδασκαλίας, μύησης, γραμμάτων και τεχνών, πολιτισμού και απόκρυφης παράδοσης προς τον στόχο της εξέλιξης, που για τον άνθρωπο είναι η υπερύψωση και απαγκίστρωσή του από τα πάθη της κατώτερης φύσης του.
Σημειώσεις:
1. Η ζωή του Πυθαγόρα, Πορφύριος, σ.38
2. Dhammapada, Theosophy Company, Los Angeles, Κεφ.1, Στίχος 2
3. Πολ.10, 621
4. Βασικές Αρχές της Μεταφυσικής, της Α.Παπαδομιχελάκη, κεφ.Μετενσάρκωση, σ.247-77
Η Ασπασία Παπαδομιχελάκη είναι συγγραφέας και ιδρύτρια του ελληνικού τμήματος του Θεοσοφικού Κινήματος.
