Σήμερα, παρατηρείται όλο και περισσότερο η εφαρμογή της νοερής απεικόνισης ως αποτελεσματική θεραπευτική πρακτική από ψυχοθεραπευτές, συμβούλους ψυχικής υγείας, ιατρούς, νοσηλευτές, ρεφλεξολόγους, αλλά και ως πρακτική μετουσίωσης περιοριστικών πεποιθήσεων, ενδυνάμωσης και αυτονομίας από life coaches και coaches επιχειρήσεων, αθλητικούς προπονητές, εκπαιδευτικούς και καλλιτέχνες.
Η νοερή απεικόνιση είναι μια διαδικασία που επιστρατεύει την, έμφυτη σε όλους, δύναμη της φαντασίας έτσι, ώστε ο ασκούμενος να αποκτήσει μια ολιστική θέαση της ζωής του όπως τη βιώνει σήμερα, να εντοπίζει ο ίδιος τον ανασταλτικό παράγοντα που την οργανώνει και που έχει οδηγήσει σε νόσο ή/και στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει και αμέσως να εκκινήσει τη διαδικασία που φέρνει το ξεκίνημα, την αντιστροφή ή την αλλαγή που χρειάζεται. Υπάρχει, ωστόσο, μια σαφής διάκριση ανάμεσα στη φαντασία και τη φαντασίωση.
• Η φαντασίωση είναι μια διαδικασία κατά την οποία επινοούμε εικόνες σκοπίμως για να ικανοποιήσουμε ένα επιθυμητό αποτέλεσμα. Απασχολεί την εγκεφαλική γραμμική νοημοσύνη και ουσιαστικά μάς απομακρύνει από την τωρινή πραγματικότητα, προβάλλοντας την προσοχή μας στο παρελθόν ή στο μέλλον.
• Η φαντασία είναι μια διαδικασία που γίνεται με τη νοημοσύνη της καρδιάς, κατά την οποία ασκείται συγκέντρωση χωρίς προσπάθεια και τίθεται μια πρόθεση χωρίς προσδοκία του αποτελέσματος. Αυτό διαφοροποιεί την εφαρμογή της νοερής απεικόνισης από τους οραματισμούς και τις καθοδηγούμενες ασκήσεις που εφαρμόζονται σε άλλες τεχνικές.
Η νοερή απεικόνιση είναι ουσιαστικά μια γλώσσα κοινή σε όλους ανεξαρτήτως, αλλά που πολλοί δεν έχουν εκπαιδευτεί να την αντιλαμβάνονται και να την κατανοούν. Η εφαρμογή της βασίζεται στο μοντέλο της φαινομενολογίας και στην άποψη ότι οι σκέψεις, οι ιδέες και οι πεποιθήσεις μας αποτυπώνονται στο νου μέσω των συναισθημάτων και των αισθήσεων με τη μορφή εικόνων. Αυτές οι εικόνες απεικονίζουν τον τρόπο με τον οποίον αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο έξω μας και μέσα μας. Μετουσιώνοντας τις εικόνες, μετουσιώνουμε την αντίληψή μας.
Σύμφωνα με την Καρτεσιανή προσέγγιση του Γάλλου Φιλόσοφου Ρενέ Ντεκάρτ, τα συναισθήματα και οι αισθήσεις χρωματίζουν τον τρόπο με τον οποίον αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και μάς απομακρύνουν από την αληθινή σημασία του. Ο κόσμος γύρω μας φέρει μια συγκεκριμένη και οριστική σημασία την οποία εμείς, ως ζωντανά όντα, διαστρεβλώνουμε με τα συναισθήματά μας, τις πεποιθήσεις μας και τις αισθήσεις μας. Για παράδειγμα, η Καρτεσιανή προσέγγιση στο ζήτημα του χρόνου ορίζει τον χρόνο μόνο ως μια περίοδο που μετριέται σε ώρες, λεπτά και δευτερόλεπτα.
Τον 19ο αιώνα, ο Γερμανός φιλόσοφος Έντμουντ Χούσερλ παρουσίασε τη θεωρία της Φαινομενολογίας, σύμφωνα με την οποία, ο τρόπος με τον οποίον αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, μέσα από τις αισθήσεις, τα συναισθήματα και τη συνειδητότητά μας, είναι αυτός που καθορίζει τη σημασία του. Ο τρόπος με τον οποίο βιώνουμε το χρόνο δεν αντανακλά αυτά τα δευτερόλεπτα, τα λεπτά και τις ώρες αλλά τη συνειδητότητά μας σε σχέση με το χρόνο.
Αν διασκεδάζουμε, λέμε ότι ο χρόνος περνά γρήγορα. Αν όχι, δεν περνά γρήγορα. Χρησιμοποιούμε εκφράσεις όπως «σε ανύποπτο χρόνο» ή «πολύτιμος χρόνος». Έτσι, ο κόσμος είναι για μας όπως τον βιώνουμε και όχι όπως τον ορίζουν άλλοι. Σε αντίθεση, λοιπόν, με την άποψη της Καρτεσιανής προσέγγισης, που επικρατεί μέχρι και σήμερα, και που βλέπει τη συνείδηση ως δευτερογενές υποπροϊόν της ύπαρξής μας, η Φαινομενολογία τοποθετεί τη συνείδηση στο επίκεντρο της ύπαρξής μας.
Οι εικόνες που επιλέγουμε να παραμένουν στη ψυχοσύνθεσή μας, εκούσια ή ακούσια, επιδρούν στη ψυχοφυσιολογία μας. Έρευνες με εγκεφαλογραφήματα έχουν δείξει ότι οι ίδιες περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται με αυτό που θεωρείται «κανονική» αντίληψη ενεργοποιούνται και με τη νοερή απεικόνιση(Miyashita, 1995). Για παράδειγμα, η νοερή απεικόνιση ενός τηλεφώνου, ενεργοποιεί τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται όταν βλέπεις ένα τηλέφωνο μπροστά σου (Posner, 1993).
Το 2012 ο αναπληρωτής καθηγητής Ulas Kaplan του James Madison University και ο Dr. Gerald Epstein, MD, ψυχίατρος και ιδρυτής του American Institute for Mental Imagery, μελέτησαν την εφαρμογή της νοερής απεικόνισης με σκοπό την παρακολούθηση της μεταβλητότητας του καρδιακού ρυθμού (Imagination, Cognition and Personality, Vol. 31(4) 297-312, 2011-2012). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η εφαρμογή της νοερής απεικόνισης επέφερε σημαντική αύξηση στη συνοχή του καρδιακού ρυθμού.
Οι ίδιοι εκπόνησαν μια άλλη έρευνα το 2014 που απέβλεπε στην ποιοτική μελέτη των θετικών αλλαγών που επιφέρει η νοερή απεικόνιση στην καθημερινή ψυχοφυσιολογία του ανθρώπου. Παρατηρήθηκε ότι τα αποτελέσματα της ομάδας που εφάρμοσε τη νοερή απεικόνιση υπερέβησαν εκείνα των άλλων δύο ομάδων που εφάρμοσαν θετικές δηλώσεις και μια απλή διαδικασία σκέψης. Ανακάλυψαν επιπλέον ότι, κατά τη διάρκεια της εφαρμογής της νοερής απεικόνισης, μειώθηκαν τα επίπεδα της κορτιζόλης (της ορμόνης του στρες) στα πτύελα, πράγμα που δε συνέβη με τις άλλες ομάδες (Imagination, Cognition and Personality, Vol. 34(1) 73-96, 2014-2015).
Η νοερή απεικόνιση λειτουργεί ταυτόχρονα διαγνωστικά, καθώς οι εικόνες καθρεφτίζουν τη σωματική, συναισθηματική, νοητική και πνευματική πτυχή της ύπαρξής μας που χρήζουν εξερεύνησης και ίασης, και θεραπευτικά καθώς αποκαλύπτει έναν ενεργό θησαυρό θεραπευτικών συμβόλων που συγκροτούν το κλειδί της μετουσίωσης. Το μόνο που χρειάζεται είναι η εκπαίδευση στη σωστή εφαρμογή της και στην κατανόηση της γλώσσας και των μηνυμάτων που επικοινωνεί.
Ένα σημαντικό κριτήριο στην εφαρμογή της νοερής απεικόνισης είναι να μην παρατείνεται η διάρκεια της άσκησης, διαφορετικά μειώνεται η επίδρασή της. Η άσκηση πρέπει να διαρκεί από 1 έως 2 λεπτά για να αποφεύγεται η παρεμβολή του γραμμικού λογικού νου που ερμηνεύει, αναλύει, ασκεί επίκριση και φέρνει την αμφισβήτηση. Επειδή οι εικόνες επιδρούν στην ψυχοφυσιολογία μας και μέχρι να μάθει ο ασκούμενος να εφαρμόζει τη νοερή απεικόνιση με συγκέντρωση χωρίς προσπάθεια, απαιτείται η καθοδήγηση ενός εκπαιδευτή νοερής απεικόνισης, ο οποίος φροντίζει για την ορθή, ασφαλή και ευεργετική εφαρμογή της.
Δήμητρα Χριστοφορίδη
Πιστοποιημένη Professional Coach (APC), εισηγήτρια εκπαιδευτικών σεμιναρίων Νοερής Απεικόνισης και ιδρύτρια του Athens Institute for Mental Imagery-AIMI®.
